Ο άλλος μας εαυτός

Η κόλαση είναι κυρίως ο εαυτός μας και η πρόκληση στην καθημερινότητά μας έγκειται στο να αποκρυπτογραφήσουμε τους κωδικούς της εσωτερικότητάς μας σε συνάρτηση με την εσωτερικότητα του άλλου

Από τον Νικόλα Παπαναστασόπουλο*

Είναι δύσκολο και συνάμα αναγκαίο για κάθε άνθρωπο να προσπαθεί να γνωρίσει τον εαυτό του και να διαβεί την ολοκλήρωσή του. Κάθε στιγμή να ανεβαίνει όχι το πρώτο, αλλά το δεύτερο και το τρίτο σκαλί και τα επόμενα αυτής της αέναης σκάλας που οδηγεί στον κατ’ αξίαν βίο.

Αυτή η διαδικασία δεν ολοκληρώνεται ποτέ, αλλά αντίθετα συναντά δοκιμασίες και εμπόδια. Πολλές φορές -και αυτό είναι τραγικό- μπορεί να είναι ή να οδηγεί σε μια αυταπάτη και ψευδαίσθηση που (ποτέ) το ίδιο το δρων υποκείμενο, «ο ήρωας της ίδιας του της ζωής» δεν είναι σε θέση να αντιληφθεί. Και τούτο διότι, ως γνωστόν, οι αυταπάτες είναι ένα νόμισμα στην τσέπη κάποιου, αλλά η διαδικασία εξακρίβωσης αυτού του νομίσματος, ως λυδία λίθος τους έρχεται (πάντα) απέξω, όταν βγει από τον εαυτό του και αυτό που βιώνει. Όταν κατανοήσει τον άλλον ως συμπλήρωσή του και τελείωση του εγώ του και όχι ως επιβεβαίωσή του ή το χειρότερο ως παρακολούθημά του.

Ακριβώς η μόνη μας λύτρωση είναι μέσα από τον άλλον, τον συνάνθρωπο, τον συνάδελφο, τον-τη σύντροφο, τον-τη σύζυγο. Η κόλαση δεν είναι μόνο οι άλλοι. Η κόλαση είναι κυρίως ο εαυτός μας και η πρόκληση στην καθημερινότητά μας έγκειται στο να αποκρυπτογραφήσουμε τους κωδικούς της εσωτερικότητάς μας σε συνάρτηση με την εσωτερικότητα του άλλου. Και τι γίνεται απέναντι σ’ αυτό που υποστήριζε ο Σαρτρ; ότι το «εγώ» δεν μπορεί να συνυπάρξει με το «εσύ»; Η συνύπαρξη εξ ορισμού είναι μια σχέση αντιπαλότητας; Ο έρωτας είναι μια εντυπωσιακή φαντασίωση; Υπάρχουν άραγε συναισθήματα ή μόνο εντυπώσεις; Και ποιος είναι ο τρόπος ανάδειξης του «γεννητικού τους κώδικα»;

Κατεξοχήν, καθώς δεν υπάρχει άλλη οδός, η συνύπαρξη με τον άλλον είναι ο καθρέφτης της συμβίωσης και της αποδοχής του εαυτού μας. Οι ανάγκες μας, οι θελήσεις μας δεν μπορούν να ολοκληρωθούν ή να καταστραφούν, παρά μόνο μέσα από τη δοκιμασία τους με τον άλλον. Το μόνο που μπορούν να κάνουν χωρίς τον άλλον είναι να μείνουν ή σε αχρησία ή σε απορία. Αυτός ο «άλλος είναι ευεργέτης μας μεγάλος», αλλά με διαφορετική συνυποδήλωση και χρησιμότητα.

Ένα βήμα πιο πέρα στην εσωτερική μας ταυτότητα ή ταυτοποίηση δαχτυλικά αποτυπώματα αποτελεί ο τρόπος με τον οποίο στεκόμαστε και διαχειριζόμαστε την κοινωνική πραγματικότητα. Το ρούχο το οποίο ενδυόμαστε στις συναναστροφές μας με τους άλλους, προσωπικές και επαγγελματικές. Και αυτό το «ρούχο» δεν είναι υλικό, αλλά αντίθετα άυλο και αξιακό. Με τις όποιες άλλες φορεσιές μπορούμε να αλλάξουμε προσωπεία για να είμαστε κοινωνικά αρεστοί. Το ρούχο του εαυτού μας είναι το πρόσωπό μας. Και αυτό αν δεν είναι από μόνο του από ουσιαστικά υλικά, τότε γίνεται κουρέλι ή ρούχο βιτρίνας και σίγουρα όχι ουσίας στις ορέξεις του άλλου.

Αυτό το ανερμάτιστο της σύγχρονης ζωής όπου τίποτε δεν γεμίζει και αυτό που γεμίζει αδειάζει συνιστά από τις οξύμωρες βιώσεις της καθημερινής πάλης του εαυτού μας.
Πριν από κάθε μορφής δέσμευση αναγκαιοί ένα σύμφωνο συμβίωσης με τον ίδιο μας τον εαυτό για να μην καταλήξει η όποια μορφή συνύπαρξης εγκλωβισμός του ψυχικού μας εαυτού ή του ψυχισμού του άλλου.

*Ο Νικόλας Παπαναστασόπουλος είναι διδάκτορας του Πανεπιστημίου Αθηνών