Παρασκευή, 29 Μαρτίου, 2024 - 06:30

Πολιτιστική Διπλωματία: Η ήπια ισχύς του μέλλοντος

Ως πολιτισμό θα μπορούσαμε να ορίσουμε το σύνολο των αξιών, προτάσεων και εννοιών που παραπέμπουν σε κάθε μορφή ανθρώπινης δράσης, όπως είναι οι τέχνες, τα γράμματα, οι παραδόσεις, οι επιδόσεις, οι επιστήμες, η ανάπτυξη του πνεύματος, τα τεχνουργήματα και τα επιτεύγματα στον ρουν της ιστορίας, αλλά και η ιδιαίτερη καθημερινότητα που δημιουργείται και αναπτύσσεται σε συγκεκριμένες χωροχρονικές συνθήκες, αλλά και χάριν αυτών. Αυτό σημαίνει πως ένας χώρος γεννά τον πολιτισμό και ο ίδιος ο πολιτισμός αντανακλά, όπως εύστοχα σημειώνει ο Χρήστος Γιανναράς, τον τρόπο του κοινού βίου, τον τρόπο της πόλεως.

Από την Μερσίλεια Αναστασιάδου*

Δεν είναι σκόπιμο στο πλαίσιο αυτού του κειμένου να επιχειρηθεί μια εννοιολογική αποσαφήνιση των σημασιολογικών αποκλίσεων και ερμηνειών, αναλόγως των επιστημονικών προσεγγίσεων και σχολών, που καλύπτουν το ευρύτατο πεδίο της έννοιας «πολιτισμός», αλλά αυτό που θέλουμε να επισημάνουμε είναι πως πολιτισμός πέραν της πνευματικής, άυλης και εμπράγματης κληρονομιάς, είναι η καθημερινότητα, όχι ως στατική διαδικασία, αλλά ως αναστοχασμός του παρελθόντος που προσδιορίζει την ταυτότητα και την παραγωγική γνώση του παρόντος, δημιουργώντας ένα διαρκές, αδιάλειπτο μέλλον ως ποιότητα ζωής.

Στη σημερινή παγκοσμιοποιημένη εποχή οι σχέσεις κρατών, λαών και πολιτών ως κοινωνίες πολιτών δεν περιορίζονται στις συμβατικές σχέσεις της παραδοσιακής, κλασσικής διπλωματίας, αλλά η εντατικοποίηση των επικοινωνιών παγκοσμίως σε πλάτος και βάθος, προϊόν των επαναστατικών μεταβολών στην τεχνολογία και την τεχνική πρόοδο τις τελευταίες δεκαετίες του 20ού αιώνα, έφεραν σε μια άμεση επαφή ανθρώπους και κοινωνίες σε όλα τα μήκη και πλάτη της υφηλίου.

Η πολιτιστική διπλωματία επιχειρεί στο πλαίσιο αυτό να προάγει την πνευματική κληρονομιά και τη σύγχρονη παραγωγή πολιτιστικών αγαθών κατά τρόπο στοχευμένο και προσανατολισμένο, χρησιμοποιώντας εκ των πραγμάτων και διαύλους πέραν του κρατικού μηχανισμού, με στόχο την προβολή εκείνων των ερεισμάτων που αναδεικνύουν το πολιτιστικό κεφάλαιο της εκάστοτε κοινωνίας, χώρας ή κρατικής οντότητας. Κατ’ αυτό τον τρόπο, η επικοινωνία και η πολιτιστική διπλωματία, ιδωμένη ως ήπια ισχύς, σύμφωνα με την προσέγγιση του J. Nye, αποκτά ένα ισχυρό θετικό προβάδισμα έναντι της παραδοσιακής αντίληψης, στην υπόθεση της κατανόησης και της συνεργασίας των λαών, δημιουργώντας τις προϋποθέσεις για τη διεθνή ειρήνη και την ευημερία των λαών.

Το περιεχόμενο της πολιτιστικής διπλωματίας αναφέρεται στην προβολή της γλώσσας, των πανεπιστημιακών και εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, της καινοτομίας, της δημιουργικής επιχειρηματικότητας, των πρωτοβουλιών που αφορούν στην ανάπτυξη του πολιτισμού από δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς, όπως και μη κυβερνητικούς οργανισμούς, στη διεύρυνση της δραστηριότητας των μουσείων ως εστιών διαδραστικών και διαπολιτισμικών επαφών, στις πολιτιστικές ανταλλαγές, στον αθλητισμό, στην ανάδειξη μνημείων ιστορικής σημασίας και αρχαιολογικών χώρων, των προϊόντων των παραστατικών τεχνών, του οπτικού πολιτισμού, της κινηματογραφικής και μουσικής παραγωγής, αλλά και σε κάθε δράση που προάγει τη ζωή της ανθρώπινης ύπαρξης και τη συμμετοχή των πολιτών στα κοινά.

Με γνώμονα αυτή την εξαιρετικά διευρυμένη αντίληψη διπλωματίας και άσκησης επιρροής, ο πολιτισμός, πέραν των άλλων δυνατοτήτων και συγκριτικών πλεονεκτημάτων του, είναι σε θέση από τη φύση του, αποτελώντας εν τοις πράγμασι θετικό πρόσημο, να προάγει τη συνεργασία ατόμων, ομάδων, θεσμών, λαών και κρατών, να αναβαθμίσει ποιοτικά το επικοινωνιακό σχήμα ενός παγκόσμιου δικτύου επαφών, να συμβάλει στην απάλειψη στερεοτύπων, αρνητικών εικόνων και παραστάσεων απειλής, πράγμα που συνεισφέρει στην ανάπτυξη συνεργειών και του διαπολιτισμικού διαλόγου, εμπεδώνοντας την πρόοδο, τη συνεργατική συναντίληψη, επ’ ωφελεία εν τέλει της επίλυσης συγκρούσεων και διευθέτησης διαφορών.

Το Ελληνικό Ιδρυμα Πολιτισμού, έχοντας ως βασική πρόταση και φιλοσοφία της στρατηγικής του την πολιτιστική διπλωματία, διοργανώνει τον Οκτώβριο στη Ρόδο τη δεύτερη Διεθνή Πολιτιστική Ακαδημία με θέμα «Δημόσια και Πολιτιστική Διπλωματία σε περιόδους κρίσεως», με τη συνεργασία του Δήμου Ρόδου, του Γραφείου Υποψηφιότητας της πόλης για Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης το 2021, του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων και του Κέντρου Ανατολικών Σπουδών για τον Πολιτισμό και την Επικοινωνία του Παντείου Πανεπιστημίου. Το διεθνές αυτό πολιτιστικό γεγονός τελεί υπό την αιγίδα της Ελληνικής Εθνικής Επιτροπής για την UNESCO. Στη Διεθνή Πολιτιστική Ακαδημία θα διδάξουν εγνωσμένου κύρους Έλληνες και ξένοι ακαδημαϊκοί και εμπειρογνώμονες, ενώ έχουν την ευκαιρία να συμμετέχουν νέοι ερευνητές, νέοι διπλωμάτες και πολιτιστικοί διαχειριστές από όλο τον κόσμο.

Στη Διεθνή Πολιτιστική Ακαδημία θα εξεταστούν μέσω πολυεπίπεδων και πολυπρισματικών προσεγγίσεων, σε ένα πολυπολιτισμικό περιβάλλον, ακριβώς λόγω της καταγωγής των συμμετεχόντων και του διαφορετικού ακαδημαϊκού, επιστημονικού και επαγγελματικού τους υποβάθρου, βασικές εκφάνσεις, προϋποθέσεις, προοπτικές και καλές πρακτικές της δημόσιας και της πολιτιστικής διπλωματίας.

Πληροφορίες: Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού, hfc-worldwide.org, culture@hfc.gr

*Η Μερσίλεια Αναστασιάδου είναι Συντονίστρια της Διεθνούς Πολιτιστικής Ακαδημίας και Επιστημονική Συνεργάτις του Παντείου Πανεπιστημίου